Herenleed

Voor de tweede keer vast in Bokspits



Alsof het zo moet zíjn! Mien in Gabs noemt het zwarte magie. L’Histoire se répète.
Maar laat ik beginnen met de eerste keer uit te leggen.

Mijn job van 1986 tot 1989 was om alles wat met landgebruik, land-gebruiks-rechten en landeigendom te maken had, te regelen en als adviseur op te treden voor de Landboard, noem het de Provinciale Staten voor landaangelegenheden. Het hot issue was het illegale beslag op land door leden van diezelfde Landboard. Nou ben ik niet erg bang uitgevallen, dus ging ik gewoon door met de feiten onderzoeken. Ik was het enige – ook nog buitenlandse - obstakel om hen hun zin te geven. Er was dus wat pressie nodig en mogelijk. De methode was snel gevonden. Ik kreeg een opdracht in de buurt van de afgrenzing van Gemsbok Park in de buurt van een boorgat. Hoera: Twee Rivieren, en even het Park in. Zoals gebruikelijk legde in een briefje neer op het bureau van de DC (vergelijk het met de Commissaris der Koningen) dat ik met een landcruiser op weg was naar een opdracht. Ik gaf een lift aan de Amerikaanse onderwijzeres die anders nooit Tshabong uit kwam. Het zou vast gezellig worden in Twee Rivieren. Om een lang verhaal kort te maken: terwijl ik Bokspits passeerde kwam er een agente op me toe rennen met het verzoek me te melden bij het bureau. Zo gezegd zo gedaan. Een agent kwam naar de auto en trok de sleutels uit het contactslot, waarna ik werd gearresteerd op verdenking van ‘Misuse of Government Poperty’. De DC beweerde dat hij mijn briefje niet had gehad. Feitelijk kwam de beschuldiging erop neer dat ik in een overheidsauto lag te ketsen. Het was maar een weekend, maar de gevangenis in Bokspits staat me nog bij. Zo ook het voortdurende opstoken van het vuurtje in tijden van belangrijke Landboard-beslissingen over die landje-pik-zaken. Dan moest ik weer op het politiebureau verschijnen voor het een of ander.


Dan nu de tweede keer.
Uiteraard: de auto. Ik nam vier lifters mee uit Struizendam en Bokspits naar Tshabong. Vijf kilometer verder in Vaalhoek trok de auto sterk naar links en de geur van verbrande remblokken was penetrant. Ik stopte meteen. De rook sloeg van de linker vooras af. Stront aan de knikker. Alweer eens. Eén van mijn lifters adviseerde me om langzaam naar Bokspits terug te rijden naar ‘Oom’ Piet Titus, die altijd raad wist met landcruisers. En zo werd bij Piet in zijn zandige tuin heel de linker as gedemonteerd. Diagnose: heel het wiellager was kapot, want het was totaal niet gevet. Zo te zien had het al duizenden kilometers zo gelopen. De ene as was verbrand, een andere gebarsten, de lagers kapot, en erger nog: de moeren die het wiel moesten vasthouden waren helemaal van schroefdraad ontdaan door de hitte. Levensgevaarlijk, want door die uitgesleten schroefdraad had het wiel zó van de as af kunnen vallen. Niets dat het wiel nog vasthield. Oom Piet: ‘This seldom happens to a cruiser. The cause is pure negligence.’ Die klotengarage Sirkel Motors in Windhoek die volgens afspraak een servicebeurt had moeten uitvoeren!
Ik zat vast. Wat had ik genoeg van die rampenbak! Die miskoop van het jaar. Eens is het genoeg! Dit is de grens!



SIRENES
Ik heb twee dagen in Upington (Zuid Afrika, 250 kilometer verderop) verloren om de juiste onderdelen te krijgen voor een redelijke prijs. Dat is nog niet zo simpel. Iemand, moest daarvoor speciaal rijden. Dat was Gert, alias ‘Kabaaj’, de vader van Vannes, het hulpje van Piet Titus die feitelijk het werk deed. Piet heeft een ‘stroke’ gehad en is deels verlamd aan de rechterkant. Hij schuifelt wat door zijn tuin, waarbij het rechterbeen achter hem aan sleept. Hij kan nog amper een schroef vastdraaien. Rot voor hem. Het is een geweldige vent. Kabaaj was net een week terug van het Princess Marina Hospital in Gaborone waar hij twee maanden had gelegen met hartproblemen. Wat hem niet belette om met 160 km/uur naar Upington te scheuren. Om het beeld compleet te maken: de buurman van Piet was ook al gehandicapt. Een arme strompelaar die niet meer rechtop kon lopen.


Bokspits – Upington – Bokspits

Goed, Upington dus. Hotelkosten. Diesel. Onderdelen. Wat zou dit alles me wel niet gaan kosten?! Kan ik het verhalen op Sirkel Motors? Die gaan natuurlijk de mondeling gemaakte afspraken van de service beurt ontkennen.

Het passeren van de Zuid-Afrikaanse grens bij Bokspits is een belevenis: alsof je voor een vliegtuig incheckt. Alles werd bekeken, betast, spiegels onder de auto.
Vooraf moesten we naar de ‘Immigration’ op het Bokspits politiebureau dat ik zo goed van binnen kende. Ik was bang dat bij het noemen van mijn naam de sirenes zouden gaan te loeien, maar het bleef stil.
Gelukkig wist Kabaaj in Upington de weg en ook de bedrijven waar hij moest zijn. Het werd uiteindelijk na zes garages en scrap yards het bedrijf ‘Cape Cruisers’ dat de opdracht kreeg.
Die maakten een compleet pakket klaar met onderdelen, dat naderhand niet helemáál compleet bleek te zijn. Toch goede lui. Wat ik overhoud van de spullen mag ik in april terugbrengen. (Zeiden ze. Ik heb mijn lesje geleerd.) Het kostte wel wat maar ze hebben echt hun best gedaan. We kregen assistentie van Frans van der Westhuizen, zakenman in Bokspits en Chairman van de Council (Provinciale Staten) van Kgalagadi District. Zijn oom ken ik van de Landboard, maar die is nu overleden. Frans heeft de blik van een man wiens wil wet is. Een politicus komt mij te hulp. Hoe is het mogelijk.


LIJK UIT DE KAST
En een moeite dat het kostte om als niet-techneut een complete boodschappenlijst bijeen te krijgen met de juiste benamingen van onderdelen. Een complete set was niet beschikbaar en zou na bestelling vijf keer zo duur uitvallen. Vijfhonderd kilometer reizen, hotel, voedsel, drank voor twee personen. Dan wil je niet na terugkomst in Bokspits constateren dat een essentieel onderdeel ontbreekt of van het verkeerde type is. Heel normaal in Afrika, en niet erg voor mensen die een maand de tijd hebben en geen vliegtuig hoeven te halen in Windhoek.

Alarm: als de linkeras niet geserviced was, dan waarschijnlijk ook niet de rechter. Die had al een klein differentieel-olie-lek vertoond. Ook daar oververhitting? Welk lijk treffen we aan als we die as openen? En achteraan zitten ook nog twee lagers. De rot kar! Dus bellen met Oom Piet om te vragen of hij het rechterwiel wilde checken. Bellen vanuit Zuid Afrika via Nederland naar Botswana. (Gelukkig heeft daar iedereen tegenwoordig een mobieltje. Onvoorstelbaar voor mij.) Hoera, het rechterwiel en de achterwielen waren in orde.
En dan de logistieke problemen! Ze weten hier niet wat haast is. Ook de ‘efficiënte’ blanken niet. Cape Cruisers wist dat om 16.30 uur de grenspost dicht zou gaan en dat we dus voor die tijd terug moesten zijn in Bokspits. En het duurde en duurde voor ze kwamen opdagen. Om 13.00 uur moesten we op weg zijn anders sta je daar een nacht bij de slagboom of het kost een behoorlijk bedrag extra voor overwerk. Op de terugweg moest Kabaaj: … een zak aardappelen halen. En het duurde en duurde. Kwam ie opdagen met een kar vol boodschappen!


Op de terugweg vervoerden we (op mijn kosten) twee nieuwe ijskasten voor Frans. Er stond een keiharde tegenwind. Toch moesten we de grens zien te halen. Eén keer sloeg de auto bijna over de kop met die windvangers achterop in het bakkie.
Om half vijf stonden we op het erf van Oom Piet, en om acht uur ’s avonds REED de kar! Na een testdrive constateerde Piet dat alles in order was. Alles klonk OK, de auto trok nog ietsje naar links, maar niet serieus zoals voorheen door het voortdurende remmen van de ongesmeerde linkeras. Alle wielen waren voorzien van nieuw vet of olie. De rem was in orde. Dat probleem – en het getril en de onbalans - waren veroorzaakt door het gezwabber van het loszittende voorwiel. Dat gold ook voor het eerdere lekken van de differentieel-olie.
Een ontbrekend onderdeel in het pakket van Cape Cruisers was de krans om de 4x4 in te schakelen maar in 2x2 kon de auto zo de weg op.


BUSH MECHANIC
Toen kwam de ‘gevoelige’ bespreking over het bedrag dat ik Piet en Vannes moest betalen. Piet wilde mijn idee, maar dat hàd ik niet. Ik heb hem gevraagd een bedrag te neomen waar hij tevreden mee was, en dat moest ik nog een keer herhalen. Toen kwam hij heel voorzichtig met een verzoek om achthonderd Pula, ongeveer honderd Euro. Ik zei: ‘Piet, I am happy to pay you a thousand Pula.’ Iedereen blij. Zo heb ik voor pakweg € 600,- euro een ‘nieuwe’ as inclusief montage. En ik ben er nog blij mee ook. Sorry voor de professionele garages in Windhoek en Swakop, geen betere mechanic dan een bush-mechanic. Ik geloof vanaf nu alleen nog maar wat díé zeggen.


Ik heb feitelijk nog geluk gehad met de locatie waarop de pech toesloeg:
1. Dit had me kunnen gebeuren op de track van Mabuasehube naar Nossob Camp. Dan was ik de auto met alles erin kwijt geweest.
2. Verder op weg naar Tshabong kun je de auto niet onbeheerd laten staan. De volgende ochtend ben je de accu en de wielen kwijt. En omdat de auto dan niet meer van de plaats komt daarna de rest ook.
3. Stel je voor dat het wiel eraf was gelopen met een cabine vol lifters en er zouden sterfgevallen onder hen zijn. Rechtszaken, waarbij Sirkel Motors ontkent een afspraak te hebben gemaakt voor een servicebeurt. Brrrr.


’s Nachts kampeerde ik gewoon bij Piet in de tuin, bij het gebalk van de ezels en onder het fantastische zwerk van de Kalahari nacht.

Hoe dat hier gáát! Alle andere mechanics van Bokspits (nagenoeg alle mannen dus) worden geconsulteerd, komen kijken en geven hun visie op het probleem. Dit is een mannelijk sociaal dorpsgebeuren.
Gek genoeg vind ik dat er nog iets leuks aan deze situatie zit. Je ziet van binnenuit hoe de mensen hier in gemeenschap leven en samen problemen oplossen. Traag, maar de problemen komen met een collectieve bush-aanpak meestal wel in orde. Het moest voor mij alleen niet zo godvergeten duur zijn en ik zou vooraf zekerheid moeten hebben dat ik m’n vliegtuig zou halen, dan zou het participerende antropologie in optima forma zijn.

MILDER?
Het gekke is: op een of andere manier begrijp ik de mensen beter dan twintig jaar terug. Toen zag ik ze vooral als een club die het omringende land tot op het bot aan het uitmergelen was met z’n verdomde geiten. Daarin is niets veranderd, en toch vind ik ze aardiger. Is het omdat ik minder onder druk sta van het politieke gekonkel? Ben ik zelf wat milder geworden? Dat is toch geen eigenschap die bij mij past. Toch lijkt het erop.
Het ís wat om in deze ‘habitad’ een bestaan op te bouwen. In deze schrale omgeving (tachtig millimeter regenval per jaar) kon dat vroeger alleen met vee: een legioen op vier poten dat de schamele voedingsbronnen uit een wijde omgeving voor je concentreert in de vorm van vlees. Bevolkingsgroei impliceert helaas de in beslagname van nieuw land en het vernietigen van het bestaande. Vandaar die zandduinen hier. Zodra je zandduinen ziet, zit je anders dan je zou verwachten niet ver van de ‘beschaving’, ze zijn er het product van; je nadert een dorp.
Een voorbeeld van de hardheid van het bestaan: in Struizendam ligt een waterput waar ze het vee (en eertijds zichzelf) drenken. Die put is niet geboord maar door de vorige generaties met de hand gegraven. Nog geen meter wijd, maar tachtig meter diep! Dat kan alleen in deze kalkhoudende grond. Er waren - en zijn - dus mannetjes die hun leven wagen voor de aanleg en het onderhoud. Staand in een emmer omlaag, zand scheppen in het pikkedonker en naderhand weer in de emmer omhoog. Doe je dat niet, dan moet je hier vertrekken. Wat eigenlijk beter zou zijn geweest. Maar zoals dat gaat, de ene generatie voorziet in de essentiële infrastructuur en de volgende bouwt daarop voort, zich niet realiserend dat je ook de keus kunt maken om te vertrekken. De wereld zoals ze die aantroffen bij hun geboorte is het referentiekader voor wat normaal is. Voor elke generatie weer opnieuw. Zo kan het bergafwaarts gaan. De fysieke omstandigheden zoals kaalgevreten stuifduinen worden gezien als een gegeven, dus je zegt niet makkelijk: ‘Het is hier ‘unsustainable’, laat ik maar vertrekken.’ Feit blijft natuurlijk dat door het menselijke aanpassingsvermogen het oppervlak aan natuur en de leefruimte voor andere levensvormen krimpt en krimpt.
Toch vind ik deze mensen ineens aardig. Oom Piet en Kabaaj, ze zijn goed voor me geweest; ik zou ze zó als buur willen. Ook vroeger zijn bewoners van Bokspits me ooit te hulp geschoten toen ik in de plotseling stromende Nossob River kwam vast te zitten in de modder. Verrek, zou ik ineens een zwak voor Bokspits gaan ontwikkelen?