AAN DE GROND

25-26-27-28/08-2013
Zimbabwe dus. Ik stond in de verleiding dit verslag een titel te geven naar analogie van dat van boek van Prinses Zinaïda Zjikowsky (of zo iets): ‘Hoe ik Rusland terugzag’. Vervang ‘Rusland’ door ‘Zimbabwe’. Maar dit leek me iets te aanmatigend.
Ik herkende wel de grondtrekken van de Zimbabwanen van vroeger; ik mag ze wel. Open, optimistisch, vrolijk, ondernemend, en competent. Van die kwaliteiten hebben de punten optimistisch en vrolijk een deuk opgelopen. Dit land is in nood. Het zit aan de grond.
Laten we kalm beginnen.

26/08
Overnachten op Shoestring Backpackers. Een goede nacht in ons tentje op het grasveldje waar je moest oppassen op welke plek je de tent opzette, wegens de vier honden die vrij rondliepen. Rustig ontbijt met bar slechte filterkoffie.
We wandelden vanuit de stad naar de brug over de Zambezikloof, richting Livingstone, Zambia, net achter de watervallen. Helaas geen bunjeejumpers op dit uur. (Zoek Vic Falls op Google Earth en zoom in op de brug; je ziet het jumping platform.) Vervolgens voor $ 30,- pp een toegangskaartje voor de ‘Falls’. (De helft gaat naar de Zwitserse bankrekening van Mugabe en consorten.)


SPUITENDE SPROEI
Machtig, die Falls. Dezelfde ervaring als dertig jaar geleden toen ik hier vanuit mijn werk in Botswana op vakantie was. Toen op de motor (Yamaha Teneree), nu met een cruiser.
De watervallen beslaan op de grens tussen Zimbabwe en Zambia een afstand van meer dan een kilometer. Van het standbeeld van Livingstone tot voorbij Danger Point. Deze keer stond het water laag, waardoor het zich niet als een gordijn over de hele rand verdeelt maar zich met onderbrekingen verzamelt in diepere geulen. Dat heeft het voordeel dat je … de Falls kunt zíén. Bij hoog water sta je in de mist van de omhoog spuitende sproei en moet je bij het donderen van het honderd meter omlaag stortende water maar fantaseren wáár de Vic Falls precies liggen en hoe ze eruit zien.


MUGABE
High Tea bij Vic Falls Hotel waar ik zo’n goede herinneringen aan heb. Maar de high tea viel bar tegen.
De vorige avond hadden de deelnemers van de UNWTO conferentie (UN World Trade Organisation?? die samenviel met ons bezoek aan Vic Falls) hier met honderden tegelijk gedineerd. Het personeel was nu nog bezig met het opruimen van tafels, stoelen en spreekpodia. En uiteraard hadden Mugabe en de president van Zambia acte de présènce gegeven en hier overnacht.


RARE FRATSEN
Toen naar de Craft Market. In de Bradt reisgids raden ze je aan daar wat souvenirs te kopen omdat de handelaren aldaar het bijzonder moeilijk hebben. De toeristen blijven weg (merci Mugabe) en de concurrentie is moordend. Geen woord teveel gezegd.
Wat een deprimerende plaats. Het gaat niet goed met Zimbabwe. Er zijn voedseltekorten, en het land wordt algemeen als een internationale paria beschouwd sinds Mugabe – door syfilis aangetast? – rare fratsen uithaalt. Zoals de onteigeningen ‘at gunpoint’ van blanke boeren door veertienjarige ‘veteranen’ van de onafhankelijksstrijdstrijd van veertig jaar geleden. (Ook de Rode Khmer in Cambodja kenden dat trucje om onbenullige pubers een geweer te geven en voor hun karretje te spannen.) Het is navrant dat veel onteigende boeren in hun dorp blijven wonen. Failliet of niet. Hier zijn ze geworteld, en waar anders kunnen ze heen? Feitelijk zitten ze hier hun einde af te wachten.
De voedselproductie en de economie in het algemeen zijn ingestort. Op deze craftmarket kwam dat onmiskenbaar aan het daglicht. Die wanhoop, die dwang om een klant te vinden, dat sjacheren. Dat krampachtige contact zoeken met klanten. Voortdurend een paar handelaren om je heen. Ze móéten! Wie iets verkoopt gaat meteen voedsel kopen van de opbrengst.


SAPPELEN
Normaal ben ik een harde onderhandelaar en zoek ik de bodemprijs, maar hier voelde ik me bezwaard. Dit was nood. Je voelde ’t overal. Ik heb méér betaald dan het minimum en een paar keer iets weggegeven. Ze willen álles. Je pet, je kleren, je tas, zelfs je zakmes. Dat sappelen! Dit is nood.
De inflatie is gierend; feitelijk is de Zim Dollar afgeschaft en is iedereen overgegaan op de US Dollar. Die krijg je gewoon uit de flappentap. Het land is ‘run down’, zoals dat in het Engels heet: installaties zijn niet onderhouden. Kranen lekken, de sluiting van het douchehokje bestaat uit een stoel die je voor de deur schuift, de afvoer is een vies gat in de kapotte cementen vloer.
Naar verluidt bedraagt de werkloosheid zo’n negentig procent (bron: Mormoonse missionaris.) Nou lijkt me dat wat erg pessimistisch, maar het zégt toch wat. De resterende tien procent moeten wel haast allemaal politieagent zijn. Politie, politie, overal politie. In auto’s, op fietsen, op quads, op elke straathoek. Met zes tegelijk stonden ze in de middle of nowhere uit hun neus te peuteren. Het leek wel of heel het openbare leven slechts uit politie bestond. Het kon misschien te maken hebben met die conferentie.


KAT IN HET NAUW
Het inkomen van een ‘security’ is US $ 250,- per maand; housekeepers krijgen $ 75,- tot $ 100,-. De winkels zijn een stuk duurder dan in Botswana, Namibië en Zuid Afrika. Een producent van beeldjes bij wie we wat kochten: ‘We are struggling.’
Aan elke bar vrouwen die opgepikt móéten worden.
Dus er is nog maar weinig over van de Zimbabwaanse vrolijkheid. Vroeger was dit land zelfbewust. Vol met onafhankelijke lachgrage geesten. Volstrekt geen haat tegen blanken. Economisch op orde als graanschuur van Afrika.
Die vervloekte politici. Mugabe met al zijn medailles opgespeld laat zich hier op de conferentie toejuichen. Politici, ambtenaren en ontwikkelingswerkers (die zich al warm lopen om hier .. ‘leuke dingen te gaan doen’). Je moest ze.. Óéps! Nou doe ik het toch wéér! En ik had me nog zó voorgenomen..
Nu wil Mugabe het ravijn achter de Victoria Watervallen afdammen. Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Áfgelopen met white water rafting en -kanoën! Die mafketel. Uit toerisme zou het land meer inkomsten halen dan uit die elektriciteit (of ben ik nou erg naïef?)


ONBEVANGEN
Op 28/08 zetten we Marijke op het vliegveld, en daarna weg uit dit deprimerende land.
Toch is Zimbabwe nog niet verloren. Ik doe de mensen onrecht aan door alleen een wanhopig beeld van ze te schilderen. Bijvoorbeeld, die onbevangen directheid waarmee ze je aankijken, is er nog. Neem Florence, de wasmevrouw bij de Shoestring Backpackers: bescheiden baantje maar zelfbewust. Ze legde zelf het contact met ons. Ze heeft kracht; ze ‘hangt’ niet. Zo zijn er velen. Ik hoop dat ze deze barre tijden te boven komen. Ik mág de Zimbabwanen weer opnieuw. En de dames zijn nog steeds nieuwsgierig. En da’s toch het belangrijkste.




VAN PURE ARMOE NAAR PURE LUXE.
Op 27/08 reden we eerst door Victoria Falls Nature Reserve. Niet spectaculair qua dieren, hoewel álles er schijnt te zitten. Maar veel schitterende uitzichten over de Zambezi River. Vervolgens een sundowner op het verheven dek van Victoria Falls Safari Lodge; de foto spreekt voor zichzelf (zodra ik die kan plaatsen.) En aansluitend een afscheidsdinertje van Marijke.
Jel voelde zich de halve dag al niet echt sterk, en dat werd ’s nachts nog erger. Wellicht iets verkeerd gegeten overdag. Vandaar dat we na het vliegveld niet als gepland doorreden tot Nata maar de reis afbraken in Kasane, bij de bekende Chobe Safari Lodge waar we al eerder zaten.


Zoek voor de aardigheid eens op facebook: Dexter Mpofu. Mechanical Artist. Global Village. Shoestring Backpackers. Vic Falls.



29-08-2013
Jel was in Kasane aardig opgeknapt dus deze dag probeerden we de vertraging in te lopen door meteen naar Nxai Pan National Park te rijden waar we een kampeerplaats hadden geboekt bij Baines Baobabs (google). Laaaaange weg van Kasane naar Nata: 300 kilometer asfalt zonder ook maar een dorp onderweg. Slaapverwekkend. En Nata is ook maar een wegenknooppunt met drie pompstations. Niet eens een supermarkt. Daarmee is Francistown, vijfhonderd kilometer van Kasane het eerste centrum. Nou lieg ik een beetje, sinds een jaar of tien is er vanuit de staat een enorm landbouwproject gestart in Pandamatenga. De velden liggen langs de weg. Het andere einde kun je niet eens zien, op zulke schaal produceren ze hier mais en sorghum. Gemechaniseerd uiteraard. Grote silo’s torenen boven de bush uit. De lepe Chinezen ondersteunen het geheel. Zo begint hier iets van bewoning te ontstaan. Een nieuw stadje is in de maak.

RIJDEN OVER DE ZEEBODEM
Nxai Pan is een onderdeel van de Makgadigadi Pannen, een binnenmeer, veel groter dan het IJsselmeer, dat is drooggevallen toen in een geologisch verleden het klimaat opdroogde en de Okavango, Kunene en Zambezi niet meer samenstroomden doordat aardschollen verschoven. Je rijdt over een oude zeebodem. Kalkafzettingen, hel wit in het felle licht: zonnebril. En de veertig kilometer ernaartoe vanaf de asfaltweg weer diep zand. Als je Botswana niet kende zou je geloven dat de weg nergens naartoe leidt.
Tentje opzetten, pilsje, wijntje, braai. Op het eind van de avond wil je maar steeds niet de tent in. Het kampvuur blijft trekken. Alsof het eerst een antwoord met geven op een existentiële vraag. Je verwijdert je alleen om te gaan pissen in de bush onder de verbluffend heldere nevel van de Melkweg. Het Zuiderkruis en de Schorpioen boven je. En dan weer staren in het kampvuur: de ‘Kalahari Television’. Uiteindelijk geeft het kampvuur antwoord op die existentiële vraag door geleidelijk aan te sterven. Hoe meer je het vuur onderhoudt des te rapper komt het einde.
Dan maar met stoffige ongewassen poten de slaapzak in.
Geen enkel geluid van wild’s nachts.


30-08-2013
Om drie uur stak de wind op. Het tentje flapperde de rest van de nacht. ’s Ochtends lag in de tent alles, ikzelf incluis, onder een laag wit stof dat door de hordeuren was binnengewaaid. De combinatie van koude wind, opwaaiend stof en hel licht liet mijn ogen de hele verdere dag tranen.
Géén ontbijt, geen thee zelfs, in deze onaangename omstandigheden. Inpakken en wegwezen.


SAFARI-OPERATOR
Onderweg naar de eigenlijke Nxai Pan hoorden we van een tegenligger dat er een leeuw lag bij het eerste borehole. Dus gingen we die eerst maar eens opzoeken voor we de tent zouden opzetten op South Camp. Bij benadering van het borehole zagen we een heleboel wild, maar aanvankelijk geen leeuw. Als een vriendelijke safari-operator hem ons niet had gewezen, hadden we ‘m nooit ontdekt. Schutkleur. En bovendien verscholen tussen de bosjes. Het bleken er even later overigens twee te zijn.
Nog een tour door het park, en daarna zouden we de tent opzetten. Althans, dat was de bedoeling. Maar de storm was niet gaan liggen, integendeel. Witte wolken zand stoven over de kampplaats. Jel en ik keken eens aan: blijven of verkassen? (de kampplaats was al betaald.) Eerst maar eens thee zetten en zien of de wind in de namiddag zou gaan liggen. Maar toen de thee met tafeltje en al omwoei, tekenden zich de contouren van een besluit af.
Dus terug door die veertig kilometer diep zand, en zestig kilometer naar Gweta waar we de vorige dag inkopen hadden gedaan. Bij de gate troffen we dezelfde touroperator van die leeuwen, hij raadde ons ‘Planet Baobab’ in Gweta aan. De kamers waren er helaas ‘fully booked’(waar kennen we dat toch van) dus maar opnieuw de tent opzetten. Eigenlijk hadden we het wel voor even gehád met kamperen. Maar de douche, het (slechte) wijntje, het diner met de voortreffelijke ‘fillet’ (biefstuk van de haas) maakte alles goed.


ONTSNAPPINGSROUTE
Morgen naar Kubu Island (google, mogelijk naar ‘Lekubu’), althans dat was het plan: een ‘eilandje’ in de droge zeebodem, vol met baobabs. Van daar zouden via diamantmijn Orapa naar Rakops rijden en zien of we vanuit het Oosten de Central Kalahari Game Reserve in konden. Als we er níét in konden omdat we ècht van te voren een kampplaats hadden moeten boeken, was de cutline naar het Noorden die het park afbakent berijdbaar zodat we Maun konden gebruiken als ontsnappingsroute. Dit zou zo’n twee dagen kosten. Het park zeker ook twee dagen.
Maar ’s ochtend bleek Jel een terugval te hebben. Opnieuw ’s nachts tig keer naar het toilet. En bij het ontbijt zat hij te rillen van de kou. De energie was op. Dus rechtstreeks naar Maun over de grote weg. Bij Delta Medical Center stelden ze de diagnose: bacterie. Dus antibiotica. Gek genoeg mag Jel wel fruit, zelfs appels.
Er rust geen zegening op mijn pogingen de Makgadigadi Pannen te bezoeken. Bij een eerdere gelegenheid was een lid van het gezelschap angstig en moesten we omkeren. Toen ik met Mien en Marijke in 1993 een poging deed naar Kubu Island te rijden, waren de pannen onbegaanbaar door de modder. En nu loopt ’t weer mis.

Het is lullig voor wie zo’n malaise overkomt, ik ken het zelf. (Zie mijn blog over Cambodja: Cardamom Mountains) Maar in een gezelschap kun je je bovendien schuldig gaan voelen ten opzichte van je reisgenoten. Maar dit zijn dingen die je gewoon moet incalculeren als je met meerderen gaat. Het kan de beste overkomen. Ik heb er geen moeite mee,het is vervelender voor de zieke dan voor de omgeving. En ook in Maun vermaak ik me wel. Dus eventuele schuldgevoelens zou ik Jel uit z’n hoofd praten. Maar toen die keer in Mariental, toen ik zowat rond was met een gezellige negerin voor ‘m. Toen haakte ie af. En het was nog wel een lekker mollig ding óók, met twee pronte negerzoenen. Kijk; dat viel me nou van ‘m tegen. (Commentaar Jel: ‘Het was een bijzettafeltje, van achteren.’)