Bounty-eiland?

(Even vooraf: ik hoor van sommige mensen dat als ze in de linkerkolom op ‘foto’s’ klikken de mededeling komt dat er geen foto’s zijn geplaatst. Dat is een fout in het waarbenjij.nu-systeem dat in staat van onderhoud verkeert. Ze staan er wel degelijk, maar onderaan elk verslag. Dus wie foto’s in vorige verslagen heeft gemist maar toch geïnteresseerd is: klik onder het tekstblok op ‘vorig bericht’, en scroll dan helemaal naar onder.)

Nu dan mijn nieuwe verslag:


ALCOHOLIST
Ik denk met weemoed aan Lucas. (Hij heet anders, maar ….. privacy.)
Ik ken hem van mijn eerste reis naar Sri Lanka, India en Nepal in 1980. Vroeger was hij vissershoofdman in Kalkudah aan de Oostkust, toen vluchteling in Parijs (een èchte; niet zoals tegenwoordig), en nu weer vissershoofdman en kokosnotenboer op zijn oude plek. En bovendien alcoholist. Zegt ie zelf. Het is een doodgoeie vent, maar hij weet dat soms goed te verbergen, reden waarom ik het altijd maar even bij hem uithoud. Maar zijn geschiedenis verklaart veel. Ik zal proberen kort te zijn.



GERAMD
Probleem 1. Zo rond 1978 trok een cycloon (daarvoor bestaan per continent verschillende namen. In Amerika noemen ze het ‘hurricanes’) precies over zijn land en visgronden. Bijna alle kokospalmen knapten af en belandden in zee, vast geramd in de bodem. Behalve die bomen waren ook zijn boot en netten weg. Ze moesten met een paar man leven van alleen de paar overgebleven kokosbomen en van steun van de familie.
Omdat ze op Sri Lanka vanaf het strand een sleepnet hanteren was vissen onmogelijk: de netten werden telkens kapot getrokken aan de stammen op de grond. Resultaat: geen vis en pakweg dertig families nagenoeg brodeloos.








Terug in Nederland startte ik met ondermeer mijn neef Lex en vriend Wim een stichting om hulp te bieden. Om het project te financieren verkochten we samen met Nijmeegse maten op zaterdagen erwtensoep aan het winkelende publiek. Wie van ons – waaronder ik - het nog niet onder de knie had leerde scuba-duiken. Dat stelde ons in staat om duik- en snorkellessen te geven aan gehandicapten in ‘Het Dorp’ in Arnhem. (Mensen van mijn generatie herinneren zich vast Mies Bouwman nog. Onlangs is ze overleden.) Het was een van de leukste dingen om voor het project te doen. Respect voor de ‘handy’s’ die dit aandurfden. Ook hielden we een collecte in de kerk van het dorp waar ik vandaan kwam. Kun je het je voorstellen: in een duikpak en met zwemvliezen aan de voeten een trap op naar het altaar, al sissend door de duikautomaat om uitleg te geven over het project. Hilarisch.
Vervolgens gingen dive master Hans Duynstee en ik met apparatuur naar Sri Lanka en haalden met hefballonnen de bomen van de zeebodem. Financiële hulp kwam van de Vastenaktie en Wilde Ganzen, en logistieke hulp van SEDEC (Social Economic Development Center) in Colombo. Kalkudah kon weer vissen.


GAMMEL
Probleem 2. Het gesleep met zware waterdoordrenkte palmbomen door de branding eiste zijn tol: de vissersboot was gammel geworden, hij kreunde en lekte bij elke nieuwe boom die gelicht en versleept moest worden. Er moest weer een nieuwe komen. Hoe we er nu ook over denken, in Sri Lanka kwam een nieuwe boot toen nog uit het oerwoud. Tegenwoordig zijn ze gelukkig van kunststof. Alleen al de problemen om die boot diep uit de jungle naar de kust te krijgen! Lucas sliep nachten achtereen in het bos met wolken muggen, wadend en roeiend door lagunes en met man en macht de boot kilometers over land slepend. Uitputtend. Ze moesten een omweg maken om de politie te ontwijken. Het was illegaal, maar ze hadden geen andere mogelijkheid.


‘VREEDZAAM’
Probleem 3. De boot lag er amper toen in 1981 de burgeroorlog met de Tamil Tijgers uitbrak. Sri Lanka beleefde een jarenlange meedogenloze strijd. (In dat gebied in het Oosten heb ik in 1990 nog een hulpproject voor de bevolking uitgevoerd.) Lucas was een Singalese vissersondernemer die mensen aannam en vrienden maakte ongeacht hun etnische identiteit: Tamils, Singalezen, Veddah’s en Burghers (afstammelingen van Nederlanders, maar met een donker vel.) Daardoor beschouwden Singalezen hem als een collaborerende verrader en voor Tamils was hij als Singalees in Tamilgebied sowieso de gebeten hond. Aanvankelijk lieten de Tamil Tijgers hem met rust, maar na een jaar kwamen er toch overvallen, geweld en diefstallen. De littekens op zijn hoofd en neus komen uit die tijd. Hij heeft het er levend vanaf gebracht maar vluchtte eind jaren tachtig naar Parijs waar hij ten langen leste een baantje kreeg als koster.


BUSINESS CLASS
Probleem 4. Wonen in Parijs met amper iets te makken. Dat betekende met zes Srilankezen in een driehoekig zolderkamertje van 2,5 bij 2,5 bij … (wie rekent even de schuine zijde en hypotenusa uit?) Ze moesten om beurten slapen in hetzelfde bed. Lucas zeurde niet.
Later in zijn Parijse tijd werd het conflict met de Tamil Tijgers teruggebracht tot een gebied in de buurt van Jaffna in het Noorden en kon hij zo nu en dan terug om poolshoogte te nemen en contacten te onderhouden. Eens was hij net terug uit Sri Lanka toen zijn broer overleed. Een dag later op donderdag kocht hij opnieuw een ticket: business class want economy class was uitverkocht. Zo ging hij naar de begrafenis van zijn broer in Negombo. En op zaterdag was hij weer present op zijn werk in Parijs. Zó’n vent is het.

TSUNAMI
Probleem 5. De tsunami in 2006 trof vooral zijn deel van de kust. (De zee is hierdoor tegenwoordig een meter ondieper door de toevoer van zand.) Zijn visserijbouwsels waren verzwolgen. Een ongetwijfeld goed bedoelende Zwitserse Lions Club huisvestte illegaal en zonder compensatie maar met stilzwijgende instemming van de regionale overheid honderden inwoners van een dorp dat door de tsunami was verwoest op zijn land. Dat land was al honderdveertig jaar in Lucas’ familie. Tot op de dag van vandaag is het voor hem een ‘headache’ om compensatie te krijgen.


WILD WEST
Probleem 6. Toen hij in 2010 terug ging naar Sri Lanka was de oorlog nog niet over; wel was het Oosten bevrijd; de Tijgers waren helemaal teruggedrongen in het Noorden. Maar het Oosten – waar Lucas’ land en visgronden lagen, was nog een wetteloze Wild West compleet met moordpartijen. Bijvoorbeeld, toen hij zijn landerijen wilde bezoeken moest hij met een heel stel vrienden gaan en sommigen van hen bij de tuk-tuks achterlaten om te voorkomen dat de chauffeurs hen in de steek zouden laten terwijl hij zijn eigendommen opzocht. Het was levensgevaarlijk als ze niet meteen konden maken dat ze wegkwamen.
Zijn land bleek door anderen geconfisqueerd. En wéér waren de boot en de netten weg: gestolen. Het kostte veel moeite de eigendomsbewijzen uit de laden van de diverse familieleden op te diepen maar na een lange speurtocht had hij ze compleet en kon hij zijn land claimen. (Tijd voor een Srilankaans kadaster zou je zeggen.) Maar hij moest helemaal opnieuw beginnen.

Op de pastoors in Parijs na is niemand hem ooit te hulp geschoten. Wat wij vanuit Nijmegen deden, kwam voort uit goede intenties maar was klein bier. Dankzij dat baantje in Parijs heeft hij nu een klein pensioentje en heeft hij een huis gebouwd bij zijn oude visplek.
Ik snáp dat ie aan de drank is geraakt en ik snap zijn soms redeloze agressie. In bezopen toestand komt het eruit, samen met verzuchtingen als: ‘Don’t trust anybody!’ ‘Still I’m fighting. All these problems are coming my way.’
En: ‘I have to feed everybody, and God will feed me.’
En: ‘Still I’m alive.’
En: ‘I do bad things. I drink. I drink as múch as póssible. And sometimes, sometimes I can be really mean.’


DIEPZINNIG
Ik zuip eens in de zoveel jaar met hem mee. Dat gaat volgens een vast schema: om vijf uur gaat de fles J&B of Arack open. Vervolgens krijg je diepzinnige dronkemansfilosofieën; vier van de tien keer beginnend met: ‘In the world...’ gevolgd door iets wijdlopigs. Als de fles leeg is wordt er rice & curry gegeten. Daarna wordt er niet meer gezopen.
Ondertussen geeft hij wel een boot weg aan iemand die ’m nodig heeft om zijn familie te onderhouden.
Hij plant opnieuw kokospalmen en bovendien jackfruit, curry leaves en papaya. Jackfruit heeft bijna vijftien jaar nodig om vrucht te dragen, een tijd die hij zichzelf niet meer geeft. Lucas: ‘But it does not matter. Someone will eat.’
Hij probeert een Srilankeese koffieproducent te zoeken voor de koffiebranderij in Oldenzaal waar ik werk.
Hij luistert naar kokospalmen (hij fluistert niet tegen ze ;-) Hij legt zijn oor tegen de stam om te ontdekken of er larven van een bepaald insect in zitten. Die hoort hij knagen. Dan is het zaak daar een gat te boren en er gif in te laten lopen. De kokosnoten zijn verloren, tot en met degenen die drie maanden later ontspruiten, maar de boom is gered en de toekomstige oogst ook. Maar gif mag tegenwoordig niet meer, nu wordt het een kwestie van uitboren en wegkappen.
Hij heeft lokaal een status als een soort opperhoofd. Altijd zijn er verschillende mannen om zijn huis die taken uitvoeren en opdrachten van hem krijgen. Opnieuw, lui van alle etniciteiten, net als vroeger.
Hij zegt zelf dat hij nu eindelijk wat comfortabeler kan leven. Maar met drank in de man gaat toch het verleden grommen en is de wijsheid in de kan.
Of het door de aanwezigheid van Marijke kwam? Deze keer gedroeg hij zich twee van de drie avonden voorbeeldig. Twee hele avonden nuchter! Dan is het een aimabele vent en goed gezelschap. Maar de eerste avond hield hij zich ‘keurig’ aan bovenstaande beschrijving.
Een aparte doerak met tegenstrijdigheden. Ik bezoek hem graag, maar als gezegd, kort.



POGING TOT LIEFDADIGHEID

Arme vis.
Ik zou nu geen visserijproject meer uitvoeren. Op persoonlijk vlak is het goed geweest maar het ging ten koste van de natuur. Het was een wat naïeve poging tot liefdadigheid. De zee is leeg.
Ik vlieg er maar even met gestrekt been in: de mens is even primitief als de kraaien die op het strand op de vangst afkomen, en hij verandert nooit. Vis wordt respectloos behandeld, ze creperen met honderden of duizenden tegelijk op het droge, er wordt mee gesmeten en ze worden levend van hun ingewanden ontdaan. Je maag draait zich om als je erover nadenkt. Het is kennelijk geen levend wezen maar louter een ‘product’. Als vis kon schreeuwen, at niemand ze meer.
De visserij brengt ook nog eens te weinig op; de zee wordt leger en leger. Chinese en Russische trawlers zie je net buiten de territoriale wateren over de horizon schuiven in een 24/7 operatie. Overal langs de kust zie je groepen vissers aan netten trekken. Drie maal daags. Kan een baai zoveel kilo per dag ‘bijgroeien’?
Toch blijft Lucas doorvissen, want zijn vader en grootvader gaven hem daarvoor het land, dus voelt hij zich verplicht.
Deze arme planeet gaat verloren door bekrompen tradities, religies en hebzucht, vermenigvuldigd door een voortdurende bevolkingsgroei. De mensheid als verschijnsel is geen succes want onmachtig te veranderen.
Trefwoord voor de mensheid: onvermogen.
Amen.


‘INSTANT GRATIFICATION’

Vissers zijn sowieso een hopeloze doelgroep voor ontwikkeling. Een visser krijgt op dezelfde dag al of niet zijn beloning. Het is ‘instant gratification’. Daar word je niet slim van. Vergelijk het met een boer: die ploegt, zaait, bemest, wiedt onkruid, beschermt tegen ongedierte en bewatert zonder enige directe beloning, en pas na maanden of jaren - afhankelijk van het gewas - volgt de oogst en hopelijk de beloning. Dat vereist planning, financiële buffers en controle, risicoreductie, werk, onderhoud, onderhandelen. Daarom zijn vissers moeilijk in beweging te krijgen. Bovendien zijn ze allemaal katholiek. Petrus!
Je mag me een zwartkijker noemen, maar ik schrijf dit natuurlijk alleen maar om het beeld bij te stellen dat ik de wereld buiten Nederland idealiseer ;-) Maar inderdaad, misschien is alles beter dan doodgeregeld Nederland met zijn regen, regels en belachelijke belastingen.
Als ik in Nederland ben haal ik mijn Bounty wel bij de kassa van Albert Heijn.